Ulica Żeglarska

 
To najstarsza, najbardziej reprezentacyjna i najważniejsza ulica dawnego Torunia. Nazywana Via Regia (Drogą Królewską) prowadziła z nadwiślańskiego nabrzeża portowego hanzeatyckiego Torunia do Rynku Staromiejskiego. Dziś pełna cennych i wyjątkowych zabytków

 

Ulica Żeglarska to jedna z najstarszych i najpiękniejszych ulic toruńskiego średniowiecznego centrum. Jest też najszerszą i najbardziej reprezentacyjną ulicą dawnego Torunia. W XVII w. nazywana była Via Regia (Droga Królewską), bo przeważnie tędy przemierzały witające do Torunia orszaki królów polskich.

Królowie polscy, często odwiedzający Toruń, zwykle wjeżdżali do niego od południa, przez wyspę Kępę Bazarową, a następnie mostem przez Wisłę.
Most dekorowano na tę okazję purpurowym suknem, wyścielano cennymi kobiercami i strojono girlandami kwiatów. Wzdłuż mostu broń prezentowali żołnierze miejskich sił zbrojnych (o wojsku toruńskim tutaj).

Ulica Żeglarska była niegdyś bardzo ważna i ruchliwa, ponieważ prowadziła z nabrzeża portowego nad Wisłą do Rynku Staromiejskiego. Zabudowana była zdobnymi kamienicami i pałacami bogatych mieszczan, a zachowane przykłady takiej zabudowy ulicy można zobaczyć jeszcze dziś.
 
Tutaj, przy Bramie Żeglarskiej, przy wtórze dzwonu Tuba Dei i pozostałych dzwonów, orszak witany był przez mieszczan i władze miejskie, które wręczały królowi symboliczny klucz do miasta. Po uroczystym powitaniu odbywała się z udziałem królów msza św. w Kościele Świętojańskim, z uroczystym odśpiewaniem dziękczynnego hymnu Te Deum, po której król udawał do Ratusza Staromiejskiego, gdzie w Sali Królewskiej był kwaterowany.

Za każdym razem miasto oczywiście występowało z uroczystym przyjęciem, wyręczało się też wówczas po części swoim Gymnasium Academicum, to znaczy nakładało na rektora lub któregoś obdarzonego swadą oratorską czy talentem poetyckim profesora, a nawet na studentów najwyższych klas obowiązek wygłoszenia solennego przemówienia, recytowania skomponowanych pompatycznych ód i panegiryków, przynajmniej zaś powoływała wówczas Rada miejska grono profesorów i uczniów do asystencji przy witaniu króla jegomości lub obojga królestwa.

 
Obecna nazwa szerokiej ulicy Żeglarskiej, prowadzącej od Rynku Staromiejskiego w stronę dawnego portu nadwiślańskiego podkreśla handlowy charakter miasta oparty o żeglugę wiślaną i morską. Jednocześnie od początku była ona reprezentacyjną i jedną z głównych ulic handlowych i komunikacyjnych Torunia (stąd jej szerokość - od 16,5 do 19,5 m).
Natomiast pierwotna nazwa nie pokrywa się z dzisiejszą, która zresztą jest też tylko tłumaczeniem na polski nazwy oryginalnej. Bowiem do 1371 r. ulicę nazywano Ziglergasse ("ceglarska", "ceglana"), dopiero potem pojawiają się odniesienia do żeglugi: Segelergasse, Siglergasse, platea Naviculariorum, tłumaczone jako "żeglarska". Pierwotna nazwa zapewne wiąże się z charakterem ulicy, która jako najważniejsza dla XIII- i XIV-wiecznego Torunia (łączyła wszak port, kościół farny z Rynkiem Staromiejskim i Ratuszem) została najwcześniej zabudowana kamienicami murowanymi - ceglanymi przez bogaty patrycjat kupiecki hanzeatyckiego miasta. Natomiast w ciągu XIV w., kiedy zabudowa murowana w Toruniu była powszechna, ten wyróżnik zatracił znaczenie dla ulicy, a wypaczeniu nazewnictwa sprzyjało także podobne brzmienie obu nazw (Ziegler- Sigler-).

Dawniej jedynie fragment ulicy od Bramy Żeglarskiej do Kościoła Świętojańskiego nosił nazwę obecną, a część północna ulicy (od kościoła) nosiła nazwę Hunregasse lub Hunnergasse, platea Gallicenea ("kurza", "kurna"). Dopiero od 2. poł. XVII w. zaczęto łączyć oba odcinki pod wspólną nazwą Sieglergasse). Ulica Kurza miała charakter targowy, gdyż tu odbywał się w średniowieczu handel nabiałem.

Jako jedna z najbardziej prestiżowych i ekskluzywnych ulic dawnego Torunia, zamieszkiwana była przez możne rody kupieckie (np. w 1394 r. mieszkało tu 30 kupców), wpływowe i bogate rodziny toruńskiego patrycjatu, a wczasach nowożytnych swoje rezydencje posiadali też przedstawiciele szlachty.
Dziś jednym z najpiękniejszych pałaców tutaj stojących jest ten barokowy, należący od końca XVII w. do rodziny Dąmbskich (>>>).
Na pocz. XVIII w. przy tej ulicy mieszkał jeden z najbardziej zasłużonych i znanych historyków toruńskich (również burmistrz) Jacob Heinrich Zerneke, a także współczesny mu rajca toruńskich i dworzanin króla Jana III Sobieskiego - Jakub Kazimierz Rubinkowski.
W średniowieczu przy tej ulicy siedzibę swoją miało Bractwo Kupieckie.
Jedną z pamiątek średniowiecznej świetności ulicy jest Aleja Gmerków - umieszczony w ulicy ciąg znaków handlowych hanzeatyckich kupców toruńskich.

Prestiż ulicy zanikł na przełomie XIX i XX w., kiedy rolę głównej arterii handlowej Torunia przejmować zaczęła ulica Szeroka. Potem, w latach po II wojnie światowej zamieraniu ulicy sprzyjała likwidacja istniejącego od początków Torunia portu nadwiślańskiego.

 
Ulica Żeglarska na fragmencie makiety XV-wiecznego Torunia z 1973 r.
 
Fragment zachodniej pierzei ul. Żeglarskiej między ul. Bankową a Rabiańską
 
Pałac Dąmbskich, ul. Żeglarska 8
 
Kamienica gotycka, ul. Żeglarska 9
 

Obecnie przy ul. Żeglarskiej znajdują się jedne z najstarszych kamienic Torunia, m.in.:

 

  Żeglarska 1 - narożna kamienica - choć obecnie z zewnątrz nic na to nie wskazuje - sięga historią średniowiecza. Została przebudowana do dzisiejszej formy w końcu XIX w. i z patrycjuszowskiej stała się wielomieszkaniową, czynszową. W latach 1875-1906 mieścił się tu Reichsbank. W okresie międzywojennym siedzibę tu miał Instytut Bałtycki, instytucja naukowa zasłużona dla badań nad Pomorzem i stosunkami polsko-niemieckimi; w 1931 r. utworzono jego oddział w Gdyni, przenosząc tam również w 1937 r. cały Instytut, powołując jednocześnie Wydział Pomorzoznawczy w Toruniu.
     
  Żeglarska 2 - rzekomo najstarsza kamienica w Toruniu, bowiem w czasie jej remontu w 1741 roku odnaleziono w murach nad wejściem cegłę z napisem "1235"; w narożniku między Bramą Żeglarską a kamienicą oryginalnie stała barokowa kamienna rzeźba lwa, zdobiącego niegdyś przedproże kamienicy (obecnie w muzeum w Ratuszu Staromiejskim); w okresie międzywojennym kamienica ta mieściła hotel "Pod Lwem", w którym wybitny malarz, Julian Fałat urządził swoją pracownię;
     
  ♦ Żeglarska 5 - jedna z najcenniejszych gotyckich kamienic w Toruniu, z XIII/XIV wieku, o fasadzie z glazurowanych kolorowych cegieł, dawna siedziba Bractwa Kupieckiego, wewnątrz maryjne malowidła gotyckie (Nawiedzenie, Zwiastowanie, Koronacja) z około 1390-1400 roku, przebudowana w XVII i XIX wieku z fasadą neorenesansową.
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 6 - gotycka, przebudowana okresie renesansu w XVI/XVII w. na murach gotyckich, z zachowanym szczytem renesansowym od podwórza i profilowanym stropie w sieni, skromna fasada klasycystyczna pochodzi z okresu zubożenia miasta w XIX w.
Na fotografii widok elewacji tylnej.
     
 
Żeglarska 7 - jedna z najcenniejszych kamienic Torunia, gotycka z XIV w., o niebiesko-szarej fasadzie; na parterze polichromowany barokowy strop belkowy, kręcone drewniane barokowe polichromowane schodowy, które zdobił wysokiej klasy figura rzymskiego rycerza z około 1740 r., w poszczególnych pomieszczeniach szczątki polichromii gotyckich i późniejsze dekoracje w postaci obramienia okien i malowanych portali, zrekonstruowane przedproże. Obecnie siedziba Muzeum Diecezjalnego.
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 8 - wyróżniający się bogato zdobioną sztukateriami fasadą barokowy Pałac Dąmbskich powstały w XVII w. z przebudowania kamienicy gotyckiej. Obecnie Kujawsko-Pomorski Impresaryjny Teatr Muzyczny.
Więcej >>>
     
  Żeglarska 9 - gotycka z XIV wieku z odsłoniętymi głęboko profilowanymi filarkami międzyokiennymi elewacji frontowej; w elewacji od ul. Rabiańskiej wyeksponowano odkrywki okna bocznego wysokiej sieni z renesansową polichromią na desce i okno pomieszczenia mieszkalnego na I piętrze; kamienica przebudowana w XIX wieku; w latach 1848-1850 mieściła się tu siedziba Ligi Polskiej; obecnie dom zakonny sióstr Elżbietanek
     
 
Żeglarska 10 - jedna z cenniejszych gotyckich kamienic w Toruniu, z XIV wieku, przebudowana w XVIII wieku, z piętrową oficyną z XVIII wieku; wewnątrz, w niszach na ścianie północnej pierwszego piętra XV-wieczne polichromie św. Katarzyny i św. Doroty oraz wyobrażenie fantazyjnego stwora. W latach 1437-1463 kamienica była własnością Lucasa Watzenrode - dziadka Mikołaja Kopernika, a w latach 1463-1499 jego wuja - burmistrza toruńskiego Tilemana von Allen (mąż Krystyny Watzenrode). W tej kamienicy Józef Buszczyński i jego syn Sylwester w latach 1866-1890 mieli drukarnię, w której drukowano pierwsze numery Gazety Toruńskiej; obecnie mieści hotel (łącznie z 2 sąsiednimi kamienicami).
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 11 - od 1703 r. mieszkał tu Jakub Kazimierz Rubinkowski (1668-1749) - pierwszy polski pocztmistrz królewski, rajca katolicki i burgrabia królewski w Toruniu, walczył w XVIII wieku o "polskość" i katolickość protestanckiego  Torunia. Wcześniej był dworzaninem i sekretarzem króla Jana III Sobieskiego. Będąc rzecznikiem polskich i katolickich tradycji w historii Torunia starał się  jednocześnie propagować kult Jana III i chwałę wyprawy wiedeńskiej, której sam był uczestnikiem.
W 1809 r., gdy przystąpiono do odnawiania zniszczonych i zaniedbanych fortyfikacji miejskich dom ten służył za mieszkanie i biuro Dyrektora Robót Fortyfikacyjnych (do połowy 1812 r.).
Dzisiejszy skromny i zubożony kształt kamienica uzyskała w wyniku przebudowy w 1861 r. oraz w 1969 r.
     
 
Żeglarska 13 -jedna z cenniejszych gotyckich kamienic w Toruniu, z XIV wieku, przebudowana w XVII wieku, z polichromowaną fasadą, zachowała jeden z najstarszych w Toruniu stropów (gotyckie, przebudowane w baroku), wewnątrz odkryte XVII-wieczne polichromie ścienne w wysokiej sieni oraz relikty polichromii gotyckiej. W kamienicy tej, co jest absolutnie niepowtarzalne w Toruniu, w każdym pomieszczeniu był kominek. Kamienica odrestaurowana w latach 1992-1994 z nowoczesnym rozwiązaniem architektonicznym szczytu, ob. mieści towarzystwo ubezpieczeń.
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 15 - dawniej 4-traktowa duża gotycka kamienica z XIV w., przebudowana w okresie renesansu na początku XVII wieku, następnie zubożona, obniżona w XIX wieku z zatarciem cech stylowych; w trzeciej kondygnacji odsłonięto fragment późnogotyckiej fasady.
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 16 - gotycka, obecnie przebudowana i pozbawiona szczytu; mieszkał tu XVIII-wieczny toruński kronikarz, Jacob Heinrich Zerneke; obecnie rezydencja biskupa seniora; wewnątrz unikatowe malowidła ścienne gotyckie oraz sttropowe gotyckie i barokowe o tematyce unikatowej w skali Polski.
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 17/19 - dawniej 4-traktowa monumentalna kamienica gotycka z XIV wieku, zubożona, przebudowana i obniżona w XIX w., bez szczytu, z odtworzonym portalem gotyckim; wewnątrz malowidło z połowy XIV wieku, przedstawiające oblicze Chrystusa zestawione z postaciami św.św. Janów (po zakonserwowaniu zamalowane).
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 22 - rokokowo-klasycystyczny pałac z połowy XVIII wieku, przebudowany z uproszczeniem fasady w XIX wieku, z facjatą; fasada na poziomie parteru i pierwszego piętra podzielona pilastrami z głowicami w formach jońskich; należał do Jakuba Teodora Riessa, dr medycyny, rajcy miejskiego i pocztmistrza królewskiego
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 24 - kamienica z XIX-wieczną fasadą klasycystyczną; budynek powstał w 1858 r. z przebudowania i połączenia dwóch kamienic średniowiecznych, renesansowych z pięknymi szczytami manierystycznymi o motywach okuciowych.
► Więcej >>>
     
  Żeglarska 25 - zbudowana na miejscu dwóch kamienic gotyckich, przebudowana w 1884 roku, z fasadą klasycystyczną, parter o sklepieniach renesansowych z końca XVI wieku. Wewnątrz zachowanych wiele renesansowych malowideł stropowych.
► Więcej >>>

 

  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj