Most króla Jana Olbrachta

Toruński most zbudowany mocą przywileju królewskiego w 1500 roku był nie tylko drugim stałym mostem na Wiśle w całym Królestwie Polskim, ale przede wszystkim najdłuższym. Ten dwuodcinkowy cud ówczesnej techniki miał łączną długość ok. 600 m i tym samym górował nad innymi długimi mostami zachodnioeuropejskimi. Istniał 377 lat i funkcjonował najdłużej ze wszystkich mostów dawnej Rzeczypospolitej.
 
Król Jan Olbracht zezwala mieszczanom toruńskim na budowę mostu na Wiśle w Toruniu, zastrzegając dla siebie 3/4 dochodów z ceł i przewozów oraz wyraża zgodę na wyrąb drzewa w lasu koło Nieszawy na potrzeby naprawy mostu, Lublin, 7 listopada 1496 r.
 
 
Pierwszy stały most na Wiśle w Toruniu wybudowany został z przywilejów z roku 1495 i 1496 króla Jana Olbrachta w latach 1497-1500 przez mistrza Piotra Postilla z Budziszyna. 75% kosztów budowy pokryto z kasy królewskiej.
Most ten zastąpił dotychczasowy most pontonowy, o którym pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1433 r. (w połowie XV w. kilkukrotnie wjeżdżał przez niego do Torunia król Kazimierz Jagiellończyk).
Właściwie były to dwa mosty: jeden z nich połączył miasto od Bramy Mostowej z Kępą Bazarową - wyspą znajdującą się pośrodku Wisły (tzw. most niemiecki, o długości około 230 m), drugi dalej z brzegiem kujawskim (tzw. most polski o długości około 340 m). Łącznie z Kępą Bazarową cała przeprawa miała długość około 700 m.
 
Tędy wiodły do Torunia drogi z Wielkopolski, Śląska i Małopolski. Na Kępie Bazarowej, na rozwidleniu tych dróg, powstała osada Majdany.
 
Przywilejem z roku 1495 król zezwolił miastu Toruniowi na budowę mostu przy zachowaniu wszelkich zwierzchnich praw monarszych i przy zapewnieniu wolnej żeglugi w górę i w dół Wisły. Potwierdzenie przywileju nastąpiło w roku następnym w Lublinie. W dokumencie tym król dokładnie określił warunki, na jakich most miał powstać. Drewno na budowę mostu miało pochodzić z królewskich lasów świerkowych pod Nieszawą, koszty budowy ponosił Toruń, a następnie król zwracał 75% poniesionycyh wydatków. Gwarantował też skarbowi królewskiemu 75% dochodów z opłat mostowych (pozostałe 25% trafiało do budżetu Torunia).
 
Król Zygmut I Stary nadaje miastu Toruniowu połowę opłat z mostu lub żeglugi przez Wisłę w razie gdyby most był nieczynny, Kraków, 7 lipca 1512 r.
 
 
Most toruński cierpiał niemal corocznie podczas powodzi i roztopów wiosennych i wymagał ciągłej naprawy. Kosztowało to wiele, a opłaty mostowego nie wpływało wiele do kasy. W związku z tym w 1514 r. król Zygmunt Stary przekazał dodatkowe 25% mostowego miastu - teraz skarb miasta i skarb królewski otrzymywały po 50% dochodów - a w 1521 r. zwolnił mieszkańców Torunia z tych opłat.
Dochody te nie pokrywały jednak wydatków na naprawy i utrzymanie mostu (utrzymanie mostu pochłaniało duże kwoty, np. w 1520 r. 1/7 budżetu Torunia, w 1524 r. 2/9 budżetu).
 
Plan Torunia wg Matthäusa Meriana z dzieła "Teatrum Europaeum", 1652 r., z zaznaczonym mostem na Wiśle (most niemiecki)
 

Most miał podnoszone jedno przęsło w celu swobodnej żeglugi na Wiśle.
Drewniany most toruński był drugim, po krakowskim, stałym mostem na Wiśle, jednakże dłuższym od mostu krakowskiego. Łączna jego długość wynosiła 1050 m.
W jego konstrukcji znajdowało się wieszarowo-zastrzałowe przęsło wielkiej, prawie 55-metrowej rozpiętości, będące „najdłuższym przęsłem XVII-wiecznej Europy”, które w 1643 r. pomierzył, opisał i narysował słynny angielski podróżnik Peter Mundy (1597-1667).
 
Rycina P. Mundy'ego przęsła nurtowego mostu niemieckiego w Toruniu. Przęsło o konstrukcji drewnianej, wieszarowej, wykorzystywane przez wozy konne, pod którym mijają się dwa duże statki rzeczne o napędzie wiosłowym.
Mundy opisuje też: odległość punktu A do B, stanowiąca szerokość jednego łuku, wynosi 83 moje własne kroki, to znaczy około 60 angielskich jardów lub 180 angielskich stóp. Pomost, dla przejazdu jest podwieszony do 4 belek C, D, w taki sposób, że część mostu wisi jak para wag z odważnikami na parze trójkątów, takich jak w Londynie.
 
 
Widok Torunia wg Christiana Daniela Pietescha z dzieła "Alt und Neues Preussen", 1684 r. z zaznaczonym mostem na Wiśle (most niemiecki)
 
Plan Torunia wg C. Albrechta, 1717 r. wg stanu z 1703 r., z zaznaczonym mostem na Wiśle (most niemiecki, most polski)
 
Widok Torunia wg F. B. Wernera, 1724 r. z zaznaczonym mostem na Wiśle (most niemiecki, most polski)
 
 
Oświecony pedagog i publicysta niemiecki z końca XVIII w., Johann Erich Biester (1749-1816) w swojej relacji o Toruniu z 1791 r. tak pisał o moście toruńskim: 
"... wzdłuż mostu biegnącego przez Wisłę i liczącego w przybliżeniu ćwierć mili. Z powodu złych warunków terenowych, jakie stwarza Wisła w tym miejscu można tu zbudować jedynie most drewniany. Od strony wschodniej widać pewną ilość kloców mających służyć do rozbijania lodów, co nie przeszkadza, że posuwające się lody i tak rokrocznie porywają z sobą trzecią część tego nietrwałego mostu. Między dwoma klocamai służącym do rozbijania lodów jest miesce przeznaczone dla przepływających statków; bliżej miasta znajduje się most zwodzony dla żaglowców. [...] Pierwsza, dłuższa część mostu prowadzi do zamieszkałej wyspy, a raczej kępy - bo tak nazywają tu wyspy wiślane - zwanej Bazar. [...] Druga, polska część mostu jest nieco krótsza i prowadzi prosto z końca wyspy poprzez polską część kępy na brzeg. Teraz na moście układane są belki, ale nie wydaje mi się, żeby mogły się tu minąć bezpiecznie dwa wozy."
► Zobacz co jeszcze pisał J. E. Biester o Toruniu >>>
 
Most ten przechodził burzliwe dzieje, był często zrywany przez krę i powodzie i palony w czasie działań wojennych. Po każdej katastrofie był jednak odbudowywany i funkcjonował najdłużej ze wszystkich mostów dawnej Rzeczypospolitej.
W 1809 r., po odparciu nacierających na miasto od strony południowej Austriaków (oblężenie austriackie; zobacz: Toruń napoleoński. Napoleon w Toruniu) część mostu spalono, odgradzając się Wisłą od nieprzyjaciela, który odtąd podjął artyleryjski ostrzał miasta.

W lipcu 1877 r. nastąpił pożar, który po 377 latach ostatecznie zniszczył drewniany most w Toruniu. Zastąpiono go parowcem, który skracał drogę z miasta na kolejowy dworzec Główny, funkcjonującym jeszcze w okresie międzywojennym.
Funkcje dawnego mostu przejął jednak wybudowany wcześniej, bo w latach 1870-1873 stalowy most kolejowy, przystosowany także do ruchu kołowego i pieszego. Most ten był uważany za jedno z najwybitniejszych dzieł sztuki inżynierskiej na terenie ówczesnych Niemiec.
 
Widok mostu przed 1877 r.
Na pierwszym planie widoczny domek dróżnika - pobierającego opłaty mostowe oraz obsługującego przepust jednostek pływających
 
Dziś upamiętnieniem dawnego mostu jest wybudowany w 2014 r. miejscu pierwotnego przyczółka taras >>>
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj