Kościół św. Jakuba w Toruniu

fot. Pko CC BY-SA 4.0

Kościół św. Jakuba to główna świątynia Nowego Miasta Torunia. Ale przede wszystkim to przykład wybitnej klasy XIV-wiecznej architektury gotyckiej, o czym świadczy m.in. system konstrukcyjny oraz wysoka ranga artystyczna dekoracji architektonicznej i wystroju malarskiego wnętrza.

 

Kościół św. Jakuba na Nowym Mieście w Toruniu jest jednym z najznakomitszych przykładów architektury gotyckiej na ziemiach polskich i należy do zabytków klasy światowej (zobacz: Architektura Torunia). Jednocześnie jest najwybitniejszą z gotyckich budowli sakralnych na Ziemi Chełmińskiej.
O jego wyjątkowych walorach artystycznych świadczy wiele cech, m.in. niezwykle udane nadanie prostokątnemu prezbiterium sugestywnej iluzji zamknięcia wieolobocznego poprzez specyficzną formę jego sklepienia i ukośne ustawienie przypór zewnętrznych. Wspaniały wielopłaszczyznowy wschodni szczyt prezbiterium, o bogatej dekoracji maswerkowej, jest zaliczany do najlepszych osiągnięć architektury tego typu.
 
O niepowtarzalnym i oryginalnym charakterze świątyni decyduje ponadto bogactwo dekoracji, forma detali i użycie różnobarwnie glazurowanej cegły. 
 
Kościół świętojakubski różni się od pozostałych gotyckich świątyń toruńskich przede wszystkim zastosowaniem układu bazylikowego, w którym nawy boczne są niższe od nawy głównej.
Mimo swej monumentalności kościół św. Jakuba, dzięki wielu pięknym zdobieniom, jest delikatny i pełen wdzięku.
Zewnętrzną lekkość tworzą liczne sterczyny.
 
Poza architekturą unikatowość i wysoką rangę artystyczną kościoła tworzy wiele niezwykłych zabytków wyposażenie wnętrza, które zajmują ważne miejsce w historii sztuki polskiej (zobacz niżej).
 
Choć kamień węgielny pod budowę kościoła położono dopiero w 1309 r. - tj. 45 lat po założeniu Nowego Miasta Torunia - to wielu badaczy uznaje, że mieszkańcy tego miasta korzystali z wcześniejszej, tutaj stojącej świątyni drewnianej. Pewne jest natomiast, że budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1309 r. położeniem przez biskupa chełmińskiego Hermana kamienia węgielnego. Fakt ten został upamiętniony wyjątkowym napisem na dekoracyjnym fryzie z gotyckich glazurowanych płytek żółtych i zielonych, który obiega prezbiterium z zewnątrz, jak i wewnątrz.
Najstarszą częścią jest prezbiterium, zbudowane do roku 1320.

Fundatorem kościoła byli najprawdopodobniej Krzyżacy, chcąc poprzez wyjątkową formę, wysokie walory artystyczne i zdobność świątyni - nawiązujące do swoich indywidualnych preferencji - zaznaczyć swój prestiż, a jednocześnie kształtować w mieszkańcach miasta ich tożsamość i wspólną więź. Kościół św. Jakuba mogli traktować nie tylko jako farę, ale też jako kościół zamkowy.
Od 1408 r. w tym kościele działał wikariat Towarzystwa Jaszczurczego, na wpół tajnej antykrzyżackiej organizacji rycerstwa Ziemi Chełmińskiej; tutaj odbywali swoje tajne narady przeciw Krzyżakom.
 
Świątynia ta nieprzerwanie od momentu powstania pełni funkcję kościoła parafialnego dla Nowego Miasta Torunia (w latach 1557-1667 była to parafia protestancka). Przez kilka wieków (od ok. 1341 do 1557 oraz od 1667 do 1833) stanowiła także kościół klasztorny dla pobliskiego konwentu cysterek-benedyktynek.
W czasach reformacji kościół ten, podobnie jak większość kościołów toruńskich, przeszedł w użytkowanie gminy protestanckiej (1557 r.). W tym samym roku luteranie przejęli szkołę parafialną. Benedyktynki odzyskały kościół 110 lat później, w 1667 r., a protestanci przenieśli się wtedy do adaptowanego na cele religijne Ratusza Nowego Miasta.
 
Z kościołem św. Jakuba związanych jest kilka ważnych nazwisk okresu protestanckiego, jak np. Jacob Schwoger (działający też w staromiejskim kościele Świętojańskim) - w latach 1530-42 kapelan możnego cechu piwowarów (zobacz: Browary i piwo toruńskie w okresie przedrozbiorowym), krzewiciel luteranizmu; w 1558 r. Jan Krakowczyk - kaznodzieja, tłumacz pism reformacyjnych z niemieckiego na polski; w latach 1573-79 Martin Murinius, autor polskiego przekładu Kroniki mistrzów pruskich, wydanego w Toruniu w 1582 r.; w latach 1586-1606 Kasper Gessner - tłumacz katechizmu Martina Lutra; w latach 1584-1605 Konrad Graser - znany prawnik, profesor hebrajskiego i teologii w słynnej toruńskiej uczelni półwyższej, Gimnazjum Akademickim.
 
W czasie odbywającej się przy kościele procesji Bożego Ciała 16 lipca 1724 r. doszło do zamieszek zapoczątkowujących głośny na cała Europę tumult toruński.
 
W 1950 r. w podziemiach kościoła został pochowany biskup wygnaniec, Adolf Piotr Szelążek (1865-1950), ordynariusz diecezji Łuckiej na Wołyniu i więzień władzy radzieckiej w Kijowie, założyciel Zgromadzenia Sióstr świętej Teresy od Dzieciątka Jezus.
 
Lokalizacja najważniejszych zabytków kościoła. Kliknij aby powiększyć
 
 
Zobacz też:
Powrót do: 
 
INFO
 
 
Lokalizacja
Nowe Miasto, Rynek Nowomiejski / ul. św. Jakuba
600 m na wschód od Rynku Staromiejskiego
 
 
 
Msze św.:
- w dni powszednie: 7.00, 8.30, 18.00
- w niedziele i święta: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30. 13.00, 18.30
 
Zwiedzanie:
Kościół jest dozorowany i do zwiedzania udostępniony w sezonie letnim (od maja do końca sierpnia) od poniedziałku do soboty w godz. 10 - 16, w niedziele w godz. 14 - 16. Wstęp jest bezpłatny, jednak wypada złożyć jakiś datek, tym bardziej, że ten wyjątkowy zabytek wymaga wielu dalszych prac renowacyjnych.
W pozostałych okresach wejście możliwe jest tylko do kruchty, która od całego wnętrza oddzielona jest kratą.
 

Zwiedzanie z przewodnikiem:

BTP Przewodnicy Toruńscy, Toruński Serwis Turystyczny, ul. Rabiańska 3, tel. 60 08 24 929
Rezerwacje zwiedzania: e-mail: biuro@przewodnicy.torun.pl
 
 

Galeria zdjęć

Najcenniejsze zabytki wnętrza kościoła św. Jakuba:

  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj