Kamienica ul. Żeglarska 5

To jedna z najcenniejszych gotyckich kamienic toruńskich. W XIII, XIV i XV wieku była tu siedziba Bractwa Kupieckiego Najświętszej Marii Panny. 
Wewnątrz znajdują się cenne, wysokiej klasy artystycznej maryjne gotyckie malowidła ścienne z około 1390-1400 roku, należące do szczytowych osiągnięć ściennego malarstwa gotyckiego na ob. ziemiach polskich.
 
Lokalizacja:
Stare Miasto, ul. Żeglarska 5
210 m na płd. od Rynku Staromiejskiego
Obecna funkcja: mieszkalno-biurowa
Zwiedzanie: niedostępne :-(
 

 
Kamienica gotycka z XIII/XIV wieku, o fasadzie z glazurowanych kolorowych cegieł. Obecny wygląd fasady powstał w wyniku jej przekształcenia w XVII w., a zwłaszcza w XIX w. i pozbawiony jest pełnej, bogatej ornamentyki gotyckiej. Podobnie układ wnętrz został wtedy przebudowany, zatracając cechy typowej toruńskiej kamienicy z charakterystyczną wysoką sienią na czele.
Budynek powstał jako siedziba ekskluzywnego Bractwa Kupieckiego Najświętszej Marii Panny. Do XVII w. szczyt kamienicy był flankowany dwiema wieżyczkami, a gzyms pomiędzy nimi wyposażony był w krenelaż (ilustracja obok).
 
Przed 1601 r. mieścił się w tu miejski odwach przeniesiony w tymże roku do nowego gmachu na rogu ul. Żeglarskiej i Szerokiej. Następnie, w XVII w. kamienica przeszła w ręce rodu patrycjuszowskiego Zimmermann (zobacz: Kamienica Zimmermanna).
 
Wewnątrz znajdują się cenne, wysokiej klasy artystycznej maryjne gotyckie malowidła ścienne z około 1390-1400 roku, należące do szczytowych osiągnięć ściennego malarstwa gotyckiego na obecnych ziemiach polskich. Powstały one jako wyposażenie siedziny elitarnego, wspomnianego wyżej Bractwa Kupieckiego.

Kamienica została przebudowana w XVII wieku i później destrukcyjnie w XIX wieku, kiedy to całkowicie przekształcono i zatarto historyczny układ wnętrza, likwidując m.in. wysoką sień, zrównując poziomy stropów w przednim i tylnym trakcie i przekształcając kamienicę na czynszową wielomieszkaniową. Z czasu przebudowy XVII-wiecznej pochodzi też szczyt renesansowy flankowany obeliskami, co przywodzi na myśl pierwotny, gotycki wygląd szczytu.
 
W średniowieczu budynek był szczytowy, dwutraktowy, bez przejazdu. Wyróżniał go szczyt schodkowy, flankowany wieżyczkami (na ścianie południowej na wysokości obecnego gzymsu znajdują się przemurowania i relikty kamiennego wspornika - pozostałości naożnej wieżyczki). Być może elewację członowały ostrołuczne wnęki i zachowane lico fasady glazurowanymi kolorowymi cegłami.
 
Niestety wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania.
 
Gotyckie malowidła maryjne w kamienicy są przykładem wystroju wnętrza toruńskich bogatych kamienic mieszczańskich w średniowieczu. Zdobnictwo to z jednej strony wynikało z możliwości finansowych bogatego patrycjatu toruńskiego, a z drugiej z jego aspiracji do nadawania prywatnym wnętrzom dekoracji charakterystycznej dla wnętrz sakralnych oraz wnętrz dworskich zdobionych tapiseriami.
Jednak w tym przypadku ta fundacja artystyczna miała jeszcze jeden aspekt - była wyrazem elitarności Bractwa Kupieckiego i jego członków, wyrazem jego tożsamości i podniesienia prestiżu wobec niższych warstw mieszczaństwa oraz aspiracji do kultury dworskiej i rycerskiej (zobacz: Idea i tradycja arturiańska w Toruniu).
 
Gotyckie malowidło ścienne z końca XIV w. ze sceną Pokłonu Trzech Króli
 
Gotyckie malowidło ścienne z końca XIV w. ze scenami Zwiastowania i Nawiedzenia św. Elżbiety. Na szczególną uwagę zasługują medaliony na łonach Marii i Elżbiety z przedstawieniami nienarodzonych jeszcze postaci Chrystusa i św. Jana Chrzciciela. Jest to wyjątkowe ujęcie, jedyne w Toruniu i jedno z pierwszych tego typu przedstawień w środkowej Europie.
 
 
W strefowym układzie umieszczono tu malowane kotary i pas ornamentu, a powyżej cykl scen odnoszących się do patronki bractwa: Zwiastowanie, Nawiedzenie, Pokłon Trzech Króli; wyobrażono też scenę Triumfu Marii tronującej wraz z Chrystusem w Niebiańskiej Jerozolimie, ukazanej tu w formie architektonicznej rozbudowanej baldachimowej struktury, a ponadto scenę walki św. Jerzego ze smokiem.
Styl malowideł - dziś najlepiej widoczny w scenie Pokłonu Trzech Króli - wskazuje na bliskie związki z malarstwem czeskim, zwłaszcza z twórczością Mistrza Teodoryka z 2. poł. XIV w.
Jednocześnie zawarte w tych malowidłach motywy ikonograficzne oraz wątki mistyczne ukazują wpływ i inspiracje z ducha religijności zakonu franciszkanów toruńskich na program treściowy polichromii i nawiązują do monumentalnych, wysokiej klasy artystycznej malowideł z podobnego okresu w toruńskim kościele Mariackim.
 
Gotyckie malowidło ścienne z końca XIV w. ze sceną św. Jerzego zabijającego smoka. Scena ta jest jedyną tutaj odbiegającą tematycznie od przedstawień maryjnych. Wiąże się być może z faktem użytkowania tej kamienicy wspólnie z Bractwem św. Jerzego, od 1385 r. powiązanym z tutejszym Bractwem Kupieckim nową wspólną siedzibą - Dworem Artusa w Rynku Staromiejskim, lub świadczy o kultywowaniu idei i etosu rycerskiego przez członków Bractwa Kupieckiego.

Tematyka malowideł wprost nawiązuje do wezwania bractwa kupieckiego, natomiast malowidło św. Jerzego jest związane z kolejnym bractwem - św. Jerzego, związanym z Bractwem Kupieckim od 1385 r.
 
Gotyckie malowidło ścienne z końca XIV w. ze sceną Koronacji Marii - najważniejszą z całego cyklu malowideł. Maria, która była jednocześnie patronką państwa i zakonu krzyżackiego poprzez akt koronacji została wywyższona, a przyjęcie przez Bractwo Kupieckie tejże patronki stawiało go w nobilitowanej sytuacji
 
 
Poniżej scen figuralnych znajdują się malowidła w formie ornamentu - motywy kwiatu granatu, niżej kotary.
 
Malowidła te znajdują się w pomieszczeniu traktu tylnego na I piętrze, które w kamienicach toruńskich miało zwykle reprezentacyjny charakter. W tym przypadku służyło za miejsce zebrań członków bractwa oraz podejmowania gości.
 
W okresie XVII i XVIII w. kamienica była prywatną własnością partycjuszowską. Z tego okresu pochodzą intarsjowane elementy wyposażenia, dziś częściowo eksponowane w muzeum w Ratuszu Staromiejskim w hali Sukiennic.
 
    
Barokowe intarsjowane i inkrustowane drzwi do szafek ściennych (1771 r., 1768 r.), wyposażenie kamienicy przed jej przebudową w XIX w. (o intarsji toruńskiej tutaj).
Po lewej: przedstawienie alegorii Miłości Macierzyńskiej (kobieta tuląca do siebie nagie dziecko) oraz alegorii Nadziej (kobieta wsparta na kotwicy w gołąbkiem u w uniesionej dłoni).

Oprac. Arkadiusz Skonieczny, data publikacji: 19-11-2012

  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj