Lotte Jacobi

 

Lotte Jacobi, światowej sławy fotografka urodzona w Toruniu (17.08.1896), specjalizowała się w fotografii portretowej oraz teatralnej. Dzięki jej sztuce dysponujemy wieloma artystycznymi wizerunkami sławnych osób. 

Zainteresowanie fotografią Johanny Alexandry – nazywanej w rodzinie „Lotte” – miało swoje źródło w atelier, które w Toruniu prowadził ojciec, Sigismund Jacobi (zawdzięczamy mu m.in. portret Franza Kafki). 

 

Przy ul. Podmurnej 52 na Starym Mieście rodzina Jacobich posiadała atelier fotograficzne. W latach 60. XX w. budynek został rozebrany, a w 2014 r. na jego miejscu zbudowano nowy, obecny (zresztą niezgodny z projektem zatwierdzonym przez miejskiego konserwatora zabytków).

 

Rodzina Jacobich – Sigismund i Maria z Lublińskich wraz z dziećmi – przeniosła się do Poznania przed I wojną światową. Pierwsze zdjęcia Lotte wykonała jako nastolatka, podążając ścieżką zainicjowaną przez pradziadka. Samuel Jacobi (ur. 1783), zafascynowany nową techniką, uczył się (1839-42) u Louisa Daguerre, nabył w Paryżu licencję i aparat i w latach czterdziestych XIX wieku tworzył już dagerotypy w swojej toruńskiej pracowni. Jego syn Alexander (ur. 1829) uwiecznił w 1866 roku zabytki i ulice Torunia na 12 stereoskopowych zdjęciach. W rodzinie Jacobich sztuka fotografii była popularnym zajęciem, stąd Lotte od najmłodszych lat asystowała ojcu i uważała za oczywiste, że będzie to także jej wybór życiowy i profesja. Samuel, Alexander, Sigismund i Lotte reprezentowali cztery pokolenia toruńskich mistrzów fotografii. Historia rodziny sięga wieku XVII, gdy do Torunia przybyli Żydzi Sefardyjscy, o czym wzmiankuje we wspomnieniach siostra Lotte, Ruth (1899-1995).

Lotte Jacobi wcześnie wyszła za mąż, ale małżeństwo nie przetrwało. Ważnym etapem była przeprowadzka z synem do Berlina (1921), a następnie studia w Monachium (film i fotografia oraz historia sztuki) i przejęcie (1927) wraz z siostrą Ruth atelier ojca w Berlinie przy Kurfürstendamm 35. Była już wtedy znaną fotografką sztuki i portrecistką. Jej prace ukazywały się w prasie do roku 1932, m.in. w Berliner Illustrierte Zeitung, Berliner Morgenpost, B-Z am Mittag, Die Woche. Stworzyła też cztery filmy ukazujące artystów. W latach 1932-33 odbyła podróż do Związku Radzieckiego, fotografując Tadżykistan i Uzbekistan. Po przejęciu władzy przez nazistów działała pod pseudonimami, z powodu szykan zdecydowała się jednak na emigrację do USA (1935), tam poślubiła niemieckiego pisarza i publicystę, Ericha Reissa (zm.1951). 

Opuszczając Niemcy była już uznaną fotografką największych osobistości kultury. Swoje nowe studio fotografii stworzyła na Manhattanie. Jej pierwsza indywidualna wystawa w USA odbyła się w 1937 roku i została włączona do ekspozycji Portrety XX wieku w Museum of Modern Art (1942). Do roku 1955 mieszkała i pracowała w Nowym Jorku, portretując amerykańskich oraz europejskich intelektualistów, artystów, pisarzy i polityków. Następnie przeniosła się wraz z synem i synową do Deering w New Hampshire, gdzie otworzyła studio, organizowała wystawy i uczyła sztuki fotografowania. W tym czasie tworzyła eksperymentalne prace fotograficzne, które artysta Leo Katz nazwał później fotogeniką (bezkamerowe, abstrakcyjne obrazy na papierze światłoczułym z zastosowaniem latarki) oraz miedzioryty. W późniejszym okresie zajmowała się też polityką (reprezentowała demokratów), jak również pszczelarstwem i ogrodnictwem, zawsze otaczały ją rośliny, kochała naturę.

Uniwersytet New Hampshire w Durham nadał jej tytuł doctora honoris causa w 1973 roku i stworzył Archiwum Lotte Jacobi. The Lotte Jacobi Collection zawiera około 47000 negatywów oraz setki odbitek, katalogów, dokumentów i listów. Portrety jej autorstwa stanowią kronikę epoki, to m.in. W.H. Auden, Martin Buber, Marc Chagall, Albert Einstein, Gerhart Hauptmann, Billie Holiday, Robert Frost, Käthe Kollwitz, Thomas Mann, Carl von Ossietzky, Max Planck, Leni Riefenstahl, Eleanor Roosevelt, J.D. Salinger. Alberta Einsteina fotografowała wielokrotnie, ukazując go w prywatnych sytuacjach: na żaglówce, z Tomaszem Mannem, zamyślonego, zaczytanego etc. Uwieczniała osobistości i osobowości. Jej dzieła znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych, jak również w zbiorach renomowanych uczelni I galerii (m.in. Massachusetts Institute of Technology).

Lotte Jacobi zmarła w Concord, New Hampshire w 1990 roku. Jest uznawana za największą fotografkę XX wieku i jedną z najważniejszych postaci wśród indywidualności artystycznych. Jej styl podkreślał nieformalność. Starała się stworzyć modelowi atmosferę naturalności, fotografować ludzi w ich własnym środowisku, by nie odczuwali sztuczności sytuacji i skrępowania, co pozwalało wydobyć ich osobowość, a zwłaszcza jej najlepsze strony, co często podkreślała. Pozwalała im „rządzić na portrecie”, by zachować równowagę między artystą i portretowaną osobą. Potrafiła uchwycić nie tylko charakter, lecz zwłaszcza esencję kreatywności dzięki bezpośredniemu podejściu, rozmowie, odważnym i nietypowym kompozycjom.