Attyki toruńskie

W architekturze attyką określa się górny element fasady budowli zasłaniający dach. Elementem tym może być ścianka, balustrada ponad gzymsem w postaci np. rzędu tympanonów, sterczyn, balasek, które często przybierają ozdobną formę. W każdym razie attyka ma stanowić ciekawe i niepospolite zwieńczenie elewacji. 
Attykę stosowano w antycznym Rzymie i Grecji. W średniowieczu właściwie jej nie używano lub bardzo rzadko, powróciła do architektury dopiero wraz z renesansem i stała się modna.
 
A jak było z attykami w Toruniu?
Miasto to w epoce przedrozbiorowej w wielu dziedzinach korzystnie wyróżniające się i wybijające nowatorskimi rozwiązaniami również w temacie attyk jest wyjątkowe i nie daje się uszeregować z innymi, pozostając unikatowe.
Mamy więc w Toruniu dwie attyki, które o tym świadczą.
 
1) W okresie średniowiecza, w sztuce gotyckiej, gdzie jak wspomniano attyka nie była wręcz stosowana - w Toruniu jednak mamy już użyty ten element. Otóż stawiając w drugiej połowie XV w. kruchtę północną kościoła Świętojańskiego jej pogrążony dach został zasłonięty nowatorskim wtedy rozwiązaniem - attyką.
W naszej części Europy popularny i powszechny był wtedy jeszcze gotyk, ale w Niderlandach - do których kultury i sztuki dawny Toruń silnie nawiązywął - rozwijała się już jesień średniowiecza z nowymi trendami i tendencjami, które najpełniej rozwiną się w nadchodzącym Renesansie. W zwieńczeniu kruchy toruńskiej zastosowano jeszcze detale i motywy architektoniczne gotyckie, ale sam fakt jej konstrukcji był już pionierski na naszych ziemiach i wprzedzał tamten czas, zapowiadając Renesans, jako epokę nawiązującą do architektury i kultury antycznej.
Attyka ta jest wykonana z materiału typowego dla naszego gotyku - z cegły specjalnie formowanej, ma formę ażurową, w której dominują łuki ostre wypełnione maswerkami o motywach trójliścia. Powstała w ten sposób balustradka nadaje kruchcie niezwykłej lekkości i zdobności, jednocześnie przysłania jej dach.

Jednocześnie, z punktu widzenia historii sztuki i architektury, attyka ta jest wyjątkowa i zajmuje wybitne miejsce na tle twórczości architektonicznej w skali ogólnopolskiej i środkowoeuropejskiej.
 
2) W drugiej połowie XVI i w XVII w. - w renesansie i manieryźmie - attyka stała się bardzo popularnym elementem zdobienia architektury w Rzeczpospolitej (w Koronie i na Litwie). Pojawiała się często na zamkach, pałacach, kościołach, ratuszach, kamienicach. Przybierała wielokrotnie bogate formy, które stały się jednymi ze znaków rozpoznawczych „Polskiego Renesansu”.
Tymczasem w miastach Prus Królewskich, zwłaszcza dużych - Toruniu, Gdańsku, Elblągu - architekturę i sztukę realizowano w stylu popularnego tu - a niespotykanego w miastach polskich - manieryzmu niderlandzkiego, który w wielkich miastach pruskich traktowany był jako symbol niezależności i wolności tych miast (też wolności wyznania protestanckiego, które Toruń przywilejem króla Zygmunta II Augusta posiadał od 1558 r.), w przeciwieństwie do renesansu i baroku włoskiego, będącego stylem katolickim, sarmackim (szlachta znana z ograniczania praw miast) i polskim.
Dlatego w Toruniu attyki "Polskiego Renesansu" nie występowały. W mieście tym, podkreślającym swoją odrębność i niezależność, architektura okresu Renesansu wyróżniała się przede wszystkim stosowaniem owego manieryzmu niderlandzkiego, gdzie dominującą cechą były okuciowe szczyty - nie attyki - wieńczące elewacje (zobacz: Architektura Torunia).
Tu jednak pojawia się wyjątek - jedyny przykład attyki nowożytnej w Toruniu. Posiada ją zespół trzech gotyckich kamienic przy ul. Mostowej 6, połączonych przez jednego właściciela w poł. XVI w. Elewacje frontowe zostały scalone wzajemnie, zwieńczone półkolistymi szczytami flankowanymi sterczynami tworząc monumentalną renesansową attykę zakrywającą trzy strome dachy (półkolisty szczyt nad dawną kamienicą płd. powstał dopiero w XVII w.). 
Arkadiusz Skonieczny, data publikacji: 20-11-2019
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj