Grzybno

 

Wieś w 1381 r. wzmiankowana jako Griffen - była folwarkiem zamku krzyżackiego komturskiego w Unisławiu, od 1400 do 1438 r. w posiadaniu komturii w Starogrodzie.
W czasie polsko-krzyżackiej wojny 13-letniej (1454-1466) Grzybno zostało przekazane przez Hansa von Baisen (Jana Bażyńskiego - jednego z głównych przywódców antykrzyżackiego Związku Pruskiego) burmistrzowi Chełmna za kowtę 400 złotych węgierskich, będących jednoczesnie pożyczką na finansowanie wojny przeciw Krzyżakom. Po spłaceniu tej kwoty Grzybno weszło w posiadanie króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka, który w trakcie tejże wojny przekazał Grzybno w zastaw pożyczki zaciągniętej u patrycjusza toruńskiego Johana Truso.
W 1505 r. król Aleksander Jagiellończyk przekazał Grzybno, wraz z szeregiem innych miejscowości na Ziemi Chełmińskiej, dla biskupstwa chełmińskiego.
W 1. poł. XVIII w. było w posiadaniu Czapskich, w 1767 r. Lewalda Jezierskiego.

 

Kościół gotycki św. Michała Archanioła (jeden z wielu gotyckich kościołów Ziemi Chełmińskiej), budowany od 3. ćw. XIII w. do 1 ćw. XIV w., gruntownie odnowiony w 1699 r., następnie w latach 1765 i 1895. Kamienno-ceglany, salowy, z kwadratową wieżą w górnej części drewnianą z przełomu XVI i XVIII w.
Wnętrze nakryte pozornymi sklepieniami kolebkowymi z końca XVII w.

 

Wystrój częściowo regencyjny z poł. XVIII w., chrzcielnica granitowa gotycka z XIII-XIV w.

Ołtarz główny pochodzi z okresu manieryzmu i mieści malowany na desce obraz Matki Boskiej i Dzieciątko oraz trzy rzeźby św. Piotra, Pawła i Michała Archanioła, a antependium jest ozdobione kurdybanem z 1730 r. Dopełnieniem wnętrza są dwa rokokowe ołtarze boczne, barokowy krucyfiks na belce tęczowej z XVII w., wieloboczna ambona i organy na chórze muzycznym z XIX w. 

 

Od 1893 do 1914 r. plebanem w Grzybnie był wybitny historyk - ks. Stanisław Kujot, który zmarł 5 grudnia 1914 r. i jest pochowany na przykościelnym cmentarzu. Był on profesorem seminarium w Pelplinie, ale przede wszystkim zasłużył się jako jeden z założycieli i od 1897 r. prezes Towarzystwa Naukowego w Toruniu; był jednym z najwybitniejszych działaczy TNT, któremu zapisał w testamencie swój cały bogaty księgozbiór. W 1880 r. został członkiem powstałej w Krakowie Akademii Umiejętności, w 1900 r. doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego prace historyczne związane z dziejami Pomorza przyniosły mu sławę i uznanie.

Od momentu powstania Towarzystwa Naukowego w Toruniu w 1875 r. Kujot był jego aktywnym członkiem. W latach 1875-1884 sprawował funkcję wiceprezesa Wydziału Historyczno-Archeologicznego, a w latach 1897-1914 prezesa Towarzystwa. Po okresie ograniczenia działalności TNT w latach 80. XIX w. pełniąc funkcję kierownika akcji wydawniczej TNT znacząco ożywił i rozszerzył działalność wydawniczą Towarzystwa. Był inicjatorem wydawania serii źródłowej Fontes. Wznowił wydawanie "Roczników", w 1908 r. rozpoczął wydawanie "Zapisków". Działalność swoją poświęcił wykazaniu polskości rodzinnej ziemi pomorskiej i rozbudzeniu świadomości narodowej ludności polskiej tego obszaru w czasie zaborów oraz tworzeniu ośrodka naukowego w postaci Towarzystwa Naukowego w Toruniu, zajmującego się głównie badaniami historycznymi.
Najważniejszym jego dziełem naukowym jest publikacja Dzieje Prus Królewskich, będąca ukoronowaniem 40-letniej działalności naukowej.