Lipienek

 
Lokalizacja
Ziemia Chełmińska, powiat chełmiński, gmina Lisewo
14 km na płn. od Chełmży, 24 km na wsch. od Chełmna, 34 km na płn. od Torunia
 
Niewielka miejscowość o długiej tradycji historycznej, w której znajdują się ruiny zamku krzyżackiego. Z zamku zachowane resztki murów kamienno-ceglanych oraz częściowo piwnice. Obiekt zaniedbany, zarośnięty wysoką zielenią.
Gród w Lipienku istniał już w XI w. na półwyspie jeziora (ob. jez. Zamkowe); po objęciu Ziemi Chełmińskiej przez Krzyżaków zbudowali oni na tym miejscu swoją siedzibę, jednak została ona zburzona przez Jaćwingów pod wodzą Skumanda w czasie powstania plemion pruskich przeciw Krzyżakom w 1263 r.
 

Zamek krzyżacki

Obecnie z dawnego zamku zachowały się nikłe pozostałości zamku głównego z piwnicami, a teren jest gęsto porośnięty dziką roślinnością i zaśmiecony.
 
 
Był to jeden z kilku najstarszych zamków krzyżackich.
Zamek krzyżacki w Lipienku wzmiankowano w 1277 r. (kiedy to Skumand, wódz Jaćwingów zdobył go i spalił) i 1291 r., początkowo była to warownia zapewne o umocnieniach drewniano-ziemnych. W 1. ćw. XIV w. lub w końcu XIII w. wzniesiono go w cegle, budowę ukończono przed 1330 r. W 1374 r. jest wzmianka o trzech działach znajdujących się na tutejszym zamku; jest to pierwsza informacja o artylerii na obecnych ziemiach Polski.
W latach 1325-1453 zamek był siedzibą wójta krzyżackiego, podległego bezpośrednio wielkiemu mistrzowi w Malborku. Wójtowie lipieneccy zajmowali czołowe i wyjątkowe pozycje wśród urzędników krzyżackich w Ziemi Chełmińskiej.
W 1410 r. zajęty częściowo przez Polaków.
W 1411 r. do zamku został zaproszony przez ówczesnego wójta Heinricha Holda przywódca Towarzystwa Jaszczurczego Mikołaj z Ryńska. Podczas uczty został podstępnie uwięziony i dostarczony do zamku w Grudziądzu, gdzie po kilku dniach bez sądu został ścięty na rynku. W za­mian za ułatwienie schwytania Mikołaja wójt Heinrich Hold szybko awansował zostając w tym samym roku komturem w Radzyniu Chełmińskim, a później w latach 1413-14 komturem w Toruniu.
 
Zamek położony był na półwyspie jeziora Kornatowskiego dziś już w znacznej mierze wysuszonego i o mniejszej powierzchni. Składał się z dwóch części: przedzamcza - znajdowały się tu budynki gospodarcze dużych rozmiarów stodoły, obory, kuźnie, browar i gorzelnia to wszystko otoczone było murem oporowym.
Drugą częścią był zamek główny otoczony murem. Budynek zamkowy zbudowany był z kamieni i cegieł, jego długość wynosiła 39 metrów, szerokość 38 metrów, a wysokość 12 metrów. W północno - wschodnim narożniku była ośmioboczna baszta o wysokości 23 metrów, w środku znajdował się dziedziniec, otoczony od południa i zachodu murowanymi, dwukondygnacyjnymi krużgankami.
Zamek w Lipienku wg Bogusza Wasika na podstawie dziś już nieaktualnego planu wg Conrada Steinbrechta
 
W 1454 r. zamek opanowany został przez oddziały antykrzyżackiego Związku Pruskiego. W czasie polsko-krzyżackiej wojny 13-letniej został częściowo zniszczony. Od II pokoju toruńskiego w 1466 r. stanowił własność króla polskiego, jako siedziba starostów niegrodowych (którymi m.in. w latach 1530-1649 byli Kostkowie). Zamek odbudowany został przez Kostków przed 1565 r. Jeszcze w 1765 r. był zamieszkany, ale mury były już częściowo zburzone.
Po I rozbiorze Polski w 1772 r. rozbierany na materiał budowlany do końca XIX w., bezprawna rozbiórka murów miała miejsce w 1966 r.
 
 

Badania archeologiczne terenu zamku w Lipienku

W 1992 r. prowadzono niewielkie sondażowe badania archeologiczne na terenie zamkowym w Lipienku, które jednak nie dostarczyły żadnych informacji o stratygrafii z powodu zalegającej tam grubej warstwy gruzu; natomiast w sondażach na przedzamczu natrafiono na nawarstwienia wiązane z wczesnośredniowiecznym poziomem osadniczym, wydatowanym na podstawie fragmentów ceramiki na 4. ćwierć XI w. i przełom XI i XII w.
Dopiero kolejne badania z 2018 r., zarówno geofizyczne, jak i wykopaliskowe pozwoliły na uzyskanie pełniejszej wiedzy o zamku, która do tej pory wynikała z prac badaczy niemieckich z okresu zaborów (Johannesa Heise - konserwatora zabytków prowincji Prusy Zachodnie w latach 1892-1899 oraz Conrada Steinbrechta - architekta i konserwatora zabytków). Badania te prowadzony były przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. W ich wyniku poznano precyzyjny rzut zamku, weryfikujący dotychczas "obowiązujące" plany z końca XIX w. Odnaleziono pojedyncze fragmenty ceramiki kultury łużyckiej (ok. 1350/1300 lat p.n.e. do około 500/400 lat p.n.e.) oraz ślady bytności człowieka od ok. IX-X w. Wiele znalezisk pochodzi z okresu od XI w. do pocz. XIII w., co wskazuje na intensywność osadnictwa poprzedzającego budowę zamku.
Znaleziono też liczne artefakty z różnych okresów, np. dwa fragmenty malowanego szkła okiennego oraz fragmenty barwnych kafli piecowych, świadczących o wystroju wnętrz zamkowych w okresie nowożytnym; odkryto ponadto monetę króla szwedzkiego Gustawa Adolfa (1611-1632). Poniżej zalegały poziomy nowożytne parchamu o miąższości około 0,4-0,5 m. w których odkryto m.in. ostrogę (nowożytną), a także krzyżacką monetę, głębiej: fragmenty ceramiki naczyniowej pochodzące z XI w., z przełomu XII/XIII i 2. poł. XIII w. oraz późnośredniowiecznych, datowanych na 2. poł. XIII - 1. poł. XIV w.
 
 
 

Dawny dwór

 
 
W niedalekiej odległości od pozostałości zamku, na skraju zamkowego przedzamcza, znajduje się skromny dwór klasycystyczny, wzniesiony w 2. poł. XIX w. na piwnicach być może z XVIII w., częściowo przebudowany na przełomie XIX i XX w.
Obok dworu zachował się park z połowy XIX w. z okazami wiązu górskiego i sosny wejmutki.
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (1)
misia, 2019-07-04 19:03:56
dzisiaj próbowałam dotrzeć do ruin,niestety krzaki,pokrzywy,komary udaremniły mi dalszą wędrówkę,a szkoda może jesienią będzie łatwiej
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj