Adam Freytag

Adam Freytag (1608-1650) był synem profesora toruńskiego sławetnego Gimnazjum Akademickiego, Adama Freytaga.
Był znanym inżynierem wojskowym, autorem publikacji Architectura militaris nova et aucta... (1631 r.) uznawanej za klasyczne i podstawowe do dziś opracowanie prezentujące najpełniej tzw. staroholenderski system fortyfikacji.

 

Miejsce urodzenia Adama Freytaga to kamienica przy ul. Mostowej 34 na Starym Mieście. Dom ten dziś ma formę nieciekawej kamienicy czynszowej, powstałej z destrukcyjnego przekształcenia i połączenia w XIX w. dwóch stylowych kamienic, w tym renesansowej Freytagów.
Jedyną formą upamiętnienia tej postaci jest tablica pamiątkowa na fasadzie.

Z kolei od końca XIX w. pod adresem tym działała pierwsza na Pomorzu i największa w Toruniu fabryka czekolady, którą założył Julius Buchmann, istniejąca w latach 1854-1939. W okresie między I a II wojną światową była znana pod nazwą Parowa Fabryka Czekolady, Konfitur i Marcepanu.

 

Po raz pierwszy wyróżnił się swoim talentem i zaintreresowaniami matematycznymi w wieku 10 lat, co zauważył przebywający w Toruniu w poszukiwaniu pamiątek po Mikołaju Koperniku, profesor Akademii Krakowskiej - znany astronom i matematyk Jan Brożek. Przekazał młodemu Freytagowi podręcznik geometrii Piotra de la Ramée, za co ten odwdzięczył się panegirykiem na cześc Brożka, wydrukowanym w Toruniu w 1619 r.

Jako zdolny student Gimnazjum Akademickiego otrzymał Freytag stypendium Rady toruńskiej i wyjechał na studia do Niemiec, gdzie w 1625 roku rozpoczął naukę na wydziale filozoficznym uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą. Studia ukończył, ale na innej uczelni – w Lipsku – otrzymując stopień magistra sztuk wyzwolonych. Następnie w poszukiwaniu funduszy na dalsze studia zaciągnął się na służbę do wojska Republiki Zjednoczonych Niderlandów, a w 1629 r. podjął studia medyczne na uniwersytecie w Lejdzie.
 
Przebywając w Lejdzie napisał w 1630 r. swoją pierwszą pracę - podręczny kalendarzyk Neu und Alter Schreib Calender, dedykowany Radzie toruńskiej i rektorowi toruńskiego Gimnazjum, Konradowi Graserowi, z informacjami astronomicznymi oraz astrologiczno-prognostycznymi (egzemplarz znajduje się w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu).
 
Dzieło swojego życia Freytag napisał w roku następnym, pt. Architectura militaris nova et aucta oder newe vermehrte Fortification von Regular – Vestungen, von Irregular – Vestungen und Aussenwercken, von Praxi offensiva und devensiva, auff die neweste niederländische Praxin gerichte und beschreben durch Adamum Freitag der Mathematum Liebhaber. Wkrótce stało się ono klasycznym opracowaniem tzw. staroholenderskiego systemu fortyfikacji. Składa się z 3 części, z których pierwszą dedykował królewiczowi Władysławowi (późniejszemu królowi Władysławowi IV), drugą Radzie Torunia, trzecią Radzie Gdańska.

W 1633 r. Freytag przyjął służbę księcia Janusza Radziwiłła jako inżynier wojskowy, fortyfikator i lekarz, uczestnicząc w wyprawie wojennej pod Smoleńsk w 1634 r., po czym przybył do Torunia, gdzie pozostał do pocz. lat 40. XVII w. Tutaj prowadził wykłady w Gimnazjum Akademickim, gdzie nauczał matematyki i elementów astronomii. Jednocześnie był doradcą Rady toruńskiej, prowadzącej wówczas przez inżynierów Mönninga i Wankena rozbudowę toruńskich fortyfikacji bastionowych.
Po powrocie na dwór Radziwiłłów na Litwę pracował m.in. jako medyk przyboczny księcia oraz w szkole w Kiejdanach, gdzie był profesorem matematyki.
Freytag zmarł w wieku 42 lat i został pochowany w kościele protestanckim w Kiejdanach, gdzie do dziś znajduje się jego nagrobek.