Towarzystwo Naukowe w Toruniu

Towarzystwo Naukowe w Toruniu, założone w 1875 r., należy do wąskiej grupy trzech najstarszych tego rodzaju instytucji naukowych na ziemiach polskich. Powstało w okresie zaborów i swoją działalność skupiało na prowadzeniu badań historycznych dotyczących Pomorza Nadwiślańskiego (tj. przedrozbiorowych Prus Królewskich). Było jednym z wielu przedsięwzięć czyniących z Torunia centrum narodowe polskie Pomorza pod zaborem pruskim. W 1882 r. przy ul. Wysokiej na Nowym Mieście wybudowano reprezentacyjną siedzibę, służącą Towarzystwu do dziś.
 
Lokalizacja
Nowe Miasto, ul. Wysoka 16
300 m na płn.-wsch. od Rynku Staromiejskiego
 
Towarzystwo w okresie zaboru pruskiego było jedyną polską profesjonalną instytucją naukowo-badawczą w Prusach Zachodnich. Powstało w czasach szalejącego Kulturkampfu Otto von Bismarcka, kanclerza Rzeszy. Powołało go 56 obywateli Pomorza, lekarzy, prawników, duchownych i ziemian 16 grudnia 1875 r. na spotkaniu założycielskim w historycznym hotelu Pod Trzema Koronami. Stało się to z inicjatywy Zygmunta Działowskiego (1843-1878) - właściciela ziemskiego, archeologa, konesera dzieł sztuki i pamiątek historycznych. Pierwszym prezesem TNT był Ignacy Łyskowski (1820-1886) - ziemianin, działacz społeczny, publicysta.
Do TNT zawsze należeli najznamienitsi toruńscy intelektualiści. 
 
W nazwie użyto zwrotu „w Toruniu” – nie „Toruńskie" - dając do zrozumienia, że instytucja ta działalnością swoją nie ogranicza się tylko do Torunia, ale obejmuje cały region.
 
Siedziba Towarzystwa została wybudowana w 1882 r., specjalnie na jego potrzeby. Tutaj mieściły się także zbiory muzealne Towarzystwa po przeniesieniu ich z ul. Łaziennej 4 oraz restauracja. W latach 1923-1973 budynek był również siedzibą Książnicy Kopernikańskiej.
Narożny szczyt tego klasycystycznego budynku wieńczą postaci alegoryczne nauki i sztuki.
Na fasadzie tablica pamiątkowa ku czci dr Ottona Steinborna (1868-1936), zasłużonego dla TNT i Książnicy, członka honorowego Instytutu Bałtyckiego w Toruniu, pierwszego komisarycznego prezydenta II Rzeczypospolitej (zobacz: Kamienica ul. Łazienna 13).
 
Budynek od początku mieści zasłużone dla badań nad dziejami Pomorza Towarzystwo Naukowe, które szczególną rolę w tym zakresie odegrało w okresie zaborów.

Głównym celem działalności Towarzystwa w czasie zaborów było przeciwdziałanie germanizacji i podtrzymywanie polskości w dawnych Prusach Królewskich; koncentrowało się zwłaszcza na badaniach historycznych związanych z tym regionem. Od 1876 roku gromadziło zbiory muzealne, przechowywane początkowo w kamienicy przy ul. Łaziennej 4, w 1882 r. przeniesione do nowej (obecnej) siedziby, tam zostały uporządkowane, poddane pierwszym zabiegom konserwatorskim, a co najważniejsze – udostępniono je zwiedzającym, a w 1930 roku włączone do powstałego Muzeum Okręgowego. W 1878 roku rozpoczęło działalność wydawniczą. Szczególny rozwój TNT nastąpił w czasie prezesury ks. St. Kujota.
 
 
Zbiory TNT są niewątpliwie bardzo cenne, o czym świadczą dwie międzynarodowe wystawy, na których pokazano zabytki zgromadzone przez Towarzystwo. Pierwsza ekspozycja miała miejsce w Paryżu, w 1878 r., a spis obiektów, które się tam znalazły, opublikowała wówczas Gazeta Toruńska. W 1880 r. ponowie zaprezentowano zabytki ze zbiorów TNT, tym razem na wystawie w Berlinie. 
Z czasem, nieustająco powiększająca się ilość zabytków zaczęła ciążyć Towarzystwu. Brakowało miejsca zarówno dla zbiorów muzealnych, jak i dla księgozbioru. W 1931 r. uzupełniono je o spadek Walerego C. Amrogowicza, obejmujący przede wszystkim numizmaty, ale nie tylko. Niestety, podczas II wojny światowej zaginęły wszystkie inwentarze muzealne. W 1945 r. pracownicy Muzeum Okręgowego częściowo je odtworzyli, dzięki czemu wiadomo, że liczba przechowywanych w Muzeum zabytków TNT wynosi około 4 tysięcy sztuk. 
 
Powstanie w 1945 roku Uniwersytetu Mikołaja Kopernika przyczyniło się do znacznego rozwoju działalności naukowej Towarzystwa. Od tego czasu badania naukowe dotyczą przede wszystkim Pomorza (dawnych Prus Królewskich) i ziem historycznie z nim związanych. Już jesienią 1945 roku wstąpiło do Towarzystwa spore grono uczonych przybyłych do Torunia z uniwersytetów w Wilnie i Lwowie, a także innych ośrodków akademickich Polski. W późniejszych latach szeregi członków TNT zasilili przedstawiciele powstających w Toruniu placówek Polskiej Akademii Nauk.
Bogaty dorobek wydawniczy oraz działalność naukowo-badawcza, sympozja i spotkania stawiają TNT w czołówce tego typu stowarzyszeń w Polsce. W dowód uznania zasług TNT oraz z okazji przypadającej w 1975 roku setnej rocznicy powstania Towarzystwa Rada Państwa w roku następnym nadała mu Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
 
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj