Kult Mikołaja Kopernika

W Toruniu Kopernik i jego dokonania zawsze darzone były szacunkiem i podziwem, nawet w okresie oficjalnego potępiania heliocentryzmu i wpisu De revolutionibus na Indeks Ksiąg Zakazanych. Kultem darzono postać Kopernika, ale i jego naukowe dokonania. O ile jednak heliocentryzm nie był oficjalnie aprobowany, to już samą postać Kopernika otaczano dużym kultem, także w środowiskach katolickich, które jednak wobec teorii heliocentryzmu były bardzo wstrzemięźliwe.

Pierwszym przejawem uczczenia Kopernika i pamięci o nim było ufundowane przez Melchiora Pirnesiusa około 1580 r. epitafium Kopernika w kościele Świętojańskim.

Poglądy o dużym znaczeniu i roli odkrycia Kopernika pojawiały się w Toruniu stosunkowo wcześnie i raczej bezsprzecznie. Do naukowej myśli Kopernika nawiązywano często w toruńskim protestanckim słynnym Gimnazjum Akademickim już w XVI w. Było to niezwykle odważne z punktu widzenia panującej wówczas oficjalnej nauki teologii i mentalności. Odważnie gloryfikowano Kopernika jako uczonego poprzez jego geniusz matematyczny, wiedzę ekonomiczną i lekarską. W wyniku całokształtu takich procesów ukształtowała się duma i wizerunek Kopernika jako wielkiego torunianina. W takiej atmosferze toruńska astronomia w głośnym Gimnazjum Akademickim należała w okresie XVII-XVIII w. do najważniejszych pod względem dydaktyki i zainteresowań badawczych w całej Rzeczypospolitej.

Jedną z najodważniejszych w skali całej Rzeczypospolitej wypowiedzi popierających heliocentryzm wygłosił rektor Gimnazjum Heinrich Schaevius po dyspucie De firmamento et stellis bronionej publicznie 5 sierpnia 1661 r. przez studenta Gimnazjum, niejakiego Długosza. W XVII w. w gronie profesorskim toruńskiego Gimnazjum pracowali inni zajmujący się astronomią, np. Georg Seger, Joachim Frisich, z najwybitniejszym profesorem tego okresu: Johanem Meyerem (1639-1676), którego wykład z 1676 r. stanowił „zupełne novum i był na ziemiach Rzeczypospolitej najwcześniejszym znanym nam wykładem heliocentryzmu zachowanym w całości” (B. Bieńskowska: „Kopernik i heliocentryzm w polskiej kulturze umysłowej do końca XVIII w.”, 1971).
Na duże uznanie zasługuje Paulus Pater, który będąc profesorem Gimnazjum Akademickiego w Toruniu w latach 1688-1704 wprowadził na szeroką skalę metody poglądowe, organizowanie obserwacji astronomicznych oraz opracowywaniem i wykonywaniem wraz ze studentami różnych instrumentów astronomicznych. Pater prowadząc oryginalne badania z zakresu astronomii, meteorologii i geografii był wybitnym matematykiem i znawcą najnowszych osiągnięć nauki zachodnioeuropejskiej, popularyzował w różnych formach heliocentryzm i wielkość Kopernika.

Do postaci Kopernika ciągle wracano i nawiązywano także w 1. poł. XVIII w., w czasie kształtowania się początków oświecenia. Największe osiągnięcia naukowe i dydaktyczne tego okresu związane są z działalnością dwóch profesorów Gimnazjum Akademickiego w Toruniu: Reinhold Firedrich Bornmann (który określił Kopernika jako ”nieśmiertelnej sławy astronoma toruńskiego, którego teoria, pełna elegancji i prostoty urzeka swą wielkością i trafnością”) oraz Johan Arndt (1682-1748), uczeń ww. Paulusa Patera z czasów jego działalności gdańskiej. Z tego czasu należy też odnotować publiczne wystąpienia innych profesorów: Petera Jaenichena (który m.in. w 1713 r. wygłosił „Ile matematycy zawdzięczają Mikołajowi Kopernikowi”), Georg Schultz (m.in. w 1723 r. w wydawanym przez siebie piśmie Das Gelehrte Preussen ogłosił życiorys Kopernika, niedwuznacznie przyjmując słuszność teorii Kopernika), Jacob Heinrich Zernecke (który w swojej Thornische Chronica również wychwalał Kopernika i jego odkrycie). Kopernikowi poświęcano także liczne wiersze okolicznościowe, jak np. w zbiorku Zufällige Gedichte auf die Stadt Thoren (1725 r.)

W całym okresie przedrozbiorowym czołowym w Polsce ośrodkiem dydaktyki i studiów nad heliocentryzmem było właśnie toruńskie Gimnazjum Akademickie i jego profesorowie.

Postać Kopernika i jego dokonania podkreślali też humaniści w swoich pracach naukowych, np. głośny i wybitny historyk Pomorza, profesor toruńskiego Gimnazjum, Christoph Hartknoch (1644-1687), Georg Wende (1634-1705) w pierwszym przewodniku po Toruniu z 1697 r., gdzie oprócz najciekawszych zabytków i osobliwości poświęcił miejsce Kopernikowi.

 
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (1)
Świadomy, 2023-03-26 12:57:40
Skoro niemcy tak go popierali to mieli w tym interes.
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj